Het organiseren van een uitvaart is een emotionele zaak. Maar het is ook een zakelijke zaak. In ongeveer alle andere situaties hebben we genoeg in huis om ons geen oor te laten aannaaien. Er zijn allerlei transacties waar we ons mannetje staan: het huren of kopen van een huis, het organiseren van een hypotheek, het kopen van een auto: kom maar door. De uitvaart wordt nu even puur als transactie bekeken, geen disrespect, maar om een punt duidelijk te maken.
DOOR MARIEKE HENSELMANS
Als we de uitvaart bijvoorbeeld vergelijken met het kopen van een auto, omdat ze ongeveer in dezelfde prijsrange zit, dan kunnen wij dit prima zelf. Of we nemen een vriend(in), zoon, dochter, neef of nichtje mee, die op het specifieke terrein deskundig is én haar op de tanden heeft.
Kennis van zaken en budget
Je ziet de bui al hangen, rond een uitvaart is geen enkele van deze condities aan de hand. Kennis is er gewoon niet, in het beste geval ben je op de hoogte van het feit dat er een verzekering schijnt te zijn. Toch? Maar wat voor verzekering? Waar liggen die papieren? Ze hebben het ooit aangewezen misschien, maar op dit moment schiet het je even niet te binnen. Je hebt wel eens reclames voorbij zien komen die vooral gingen over een mooie kleurrijke, respectvolle, bijzondere uitvaart. Geen woord over de prijs.
Je hebt misschien van vrienden gehoord dat de uitvaart van hun moeder ruim € 8.000 kostte, of meer. Verzekeraars presenteren testjes waarin je online kan schatten wat een uitvaart kost. Hup, weer zand in je ogen. Zij stellen de prijs zo hoog mogelijk voor, om jou in de richting van hun commerciële val te masseren. Als je zo’n testje doet, klapt de val dicht. Ze hebben je e-mailadres en blijven je spammen met de ‘informatie’ dat een mooie uitvaart nu eenmaal minstens € 8.000 kost. Dat klopt niet! Waarover later meer. Je budget is ook een valkuil. Juist als je wat meer te besteden hebt wil de commercie ervoor zorgen dat dat veel te hoge bedrag in hún zak terecht komt. En heb je weinig te besteden, dan raak je in paniek. Dat gaat ten koste van je stem-ming en concentratie. Je wilt bezig zijn met de overledene, rouwen, aandacht hebben voor je verdriet en voor elkaar. Geldzorgen verstoren dat proces.
Stemming
Rond een sterfgeval is je stemming waarschijnlijk verdrietig. Zelfs al was de overledene oud en wel een beetje toe aan het verlaten van het aardse: je kan toch overweldigd worden door emoties. Om alle gemiste kansen, alle misverstanden die niet mee recht gezet kunnen worden. De dood is geen kleinigheid. Je bent altijd je vrij stoere zelf, en ineens toch een weerloos hoopje mens. Laat staan hoe je je voelt als de overledene jong was, onverwacht uit het leven is gerukt door een ongeval of (God verhoede) suïcide. Of de overledene is relatief jong, de liefde van je leven, de vader of moeder van je kinderen, bruut en oneerlijk getroffen door een waardeloze ziekte. Je begrijpt het punt: je bent in zo’n geval een schim van jezelf.
Focus
Je bent dan zeker niet gefocust of fit. Het kan zijn dat je dagen en nachten hebt zitten waken, beurtelings, elkaar afwisselend, maar je hebt een dijk van een slaaptekort. Je hebt geen idee wat een stevig gebrek aan slaap met mensen doet. Dat gaat van afwezigheid, gebrek aan focus tot hallucinaties. En als je niet hebt zitten waken, (waarbij je je tenminste mentaal een beetje kon voorbereiden op wat aanstaande was), kan het ook dat er sprake was van een volkomen onverwacht sterfgeval. Een noodlottig ongeluk. Dan ben je niet oververmoeid maar in shock. Onze geest beschermt ons enigszins tegen deze situaties. We denken in het begin gewoon dat het niet klopt, er is sprake van een vergissing, een verwisseling. Veel mensen beschrijven hun gemoedstoestand als ‘alles zien in een waas’.
Er gaat een dimmer op onze zintuigen, want het is te erg om direct 100% binnen te laten. In die fase zijn we vaak misselijk, kunnen geen hap door de keel krijgen. Maar we moeten aan de bak.
Tijdgebrek
Ook vanwege het tijdgebrek. Als iemand op maandag is overleden zal de uitvaart ongeveer in het weekend daarna plaatsvinden. De genodigden moeten dus uiterlijk vrijdag maar liever donderdag de kaart met of zonder grijze rand krijgen. Die moet dus woensdag op de bus, liefst eerder met de PostNL waar je niet meer altijd op kunt rekenen. Die kaart moet dan gedrukt op woensdag, liefst op dinsdag en ook moeten er adressen geschreven.
En het belangrijkste: álle beslissingen die genomen moeten worden: (begraven of cremeren?, wat voor kist of wade? afscheidsdienst? waar? vervoer? bloemen? wat voor kaart? welke tekst? wie krijgen de kaart?) stáán op die kaart?
Die beslissingen moeten dus zo’n beetje op de dag van overlijden worden genomen, of eigenlijk de dag ervoor, wat niet kan. Je moet met dat verdrietige hart en een wazig brein in sneltreinvaart een hele lijst van beslissingen nemen. En als de kaart op de bus zit het afscheid voorbereiden. Wie gaat spreken en wat zeg je?
Zelfverzekerd
Je kunt normaal gesproken nog zo zelfverzekerd zijn: in de kleine week tussen overlijden en uitvaart ben je dat niet. Vooral je gebrek aan kennis en ervaring speelt je parten. Je was misschien al jaren van plan je nu eens in dit onderwerp te verdiepen, net als uitzoeken of je nu eigenlijk een woekerpolis hebt en of daar nog wat aan te doen is, of je hypotheek nog optimaal is (door de gestegen WOZ-waarde heb je inmiddels mogelijk recht op lagere rente, of hoelang je hypotheek nog aflossingsvrij is en of je in actie moet komen) en en…
Nabestaanden die al eerder een uitvaart regelden, bijvoorbeeld van eerst de vader en nu de moeder, zijn de uitzondering. Na de eerste uitvaart hebben zij vaak een dure eed gezworen op het graf van de eerste: volgende keer moet het anders. Zij vonden zichzelf terug op een uitvaart vol dure extra’s, die bij nader inzien totaal niet bij hen of de overledene paste. Degene die voor hun eerste uitvaart staan, zijn het meest kwetsbaar voor de praatjes van de commercie.
Wat gaat de buitenwereld vinden?
Misschien wil je het diep in je hart zo eenvoudig mogelijk houden, veel zelf doen en het heel persoonlijk maken. Misschien ís er gewoon niet zoveel geld beschikbaar. De commercie laat je geloven dat een lagere prijs niet respectvol is. Durven we in het gesprek met de uitvaartondernemer gewoon te vragen wat de goedkoopste kist kost? In elke andere situatie letten we op de verhouding tussen kwaliteit en prijs. Behalve nu. Kunnen de buren, of de bezoekers zien dat je voor de goedkoopste kist koos? (Even tussendoor; nee, dat kunnen ze niet.) Heb je gecompliceerde gevoelens voor de overledene, is er sprake van schuldgevoel, dat je bijvoor-beeld vaker op bezoek had moeten komen en/of aardiger had moeten zijn? Vaak compenseren we schuldgevoel met materiele zaken. De grootste valkuil is dat er een direct verband zou zijn tussen de pracht van een uitvaart en de prijs. Een uitvaart wordt prachtig door de mooie woorden, de muziek die iedereen doet volschieten, doordat de kleinzonen met z’n zessen vechtend tegen hun tranen, aar zich zeer bewust van de waarde van deze gebeurtenis, de kist met hun oma naar binnen of buiten dragen. Er is dus een snufje schijt nodig. Laat ze maar denken, áls ze dat überhaupt al doen. Het is jóuw familielid.
Familieperikelen
En over familie gesproken: dat is dus ook een factor, die een rustige evenwichtige houding in de weg staat. Wie heeft het meeste tijd besteed aan de mantelzorg? Kan je het met de ene broer uitstekend vinden en met je zus een stuk minder? Is een familielid labiel en wil je niks verkeerd zeggen? Is er sprake van een samengesteld gezin, met alle complicaties vandien, zoals tegenwoordig steeds vaker voorkomt? Het is heel goed mogelijk dat je elkaar normaal weinig ziet. En ineens, in die week tussen overlijdens en uitvaart zit je dagenlang samen om de tafel. Misschien zijn de meningen wel tegengesteld. En dan moet er ook nog besloten worden, wie de opdrachtgever van de uitvaart gaat worden. Die zet een handtekening onder de offerte van de ondernemer, en krijgt zonder dat mensen dat precies weten, de aansprakelijkheid voor de betaling, én het laatste woord over wat er bijvoor-beeld met graf of urn moet gebeuren. Dit zijn de redenen dat je niet mondig ben rond een uitvaart, als je niet bent voorbe-reid.
Daar is meteen het goede nieuws: er is heel eenvoudig iets aan te doen. Je moet je voorbereiden als het niet speelt. Als er nog niets aan de hand is. Dit artikel lezen is al een mooie stap. Zelf schreef ik het boek ‘Laat je niet kisten door de commercie’, precies over dit onderwerp.
En let op, het doel is niet de uitvaart goedkoop te maken. Het doel is de uitvaart naar je eigen zin te maken. Vooraf naden-ken, zodat als het zich voordoet, jijzelf aan de knoppen zit, en niet de commercie. Je tackelt dan al de hierboven beschreven hinderpalen. Niet voor niets staat de grootste: gebrek aan kennis, bovenaan. Als je maar weet hoe het ongeveer werkt. Als je weet wat een uitvaart daadwerkelijk kost (super sober rond de € 2000 tot veel uitgebreider rond de € 6.000), loop je in mindere mate tegen het tijdgebrek aan. Je kunt adressen al klaar hebben, liefst in Excel. Je kunt rustig je keuzes communiceren, en belang-rijker: ruimte hebben voor je verdriet. En eveneens voor het
liefdevol communiceren met familieleden die het ook moeilijk hebben, ook al zijn het nog zulke lastpakken.
